طلبه نایینی

به دنبال گوشزد مقام معظم رهبری: «اقتصاد مقاومتی» صاحب نظران، به طور پراکنده، به نکته هایی توجه دارند. و همچنین راه کارهایی در این زمینه تا امروز در جامعه مطرح شده است که تا حدی توانسته است نظر معظم له را بر طرف کند ولی هنوز به طور کامل این موضوع در کشور اغنا نشده است برای بررسی هر چه بیشتر این مهم باید ابتدا واژه اقتصاد و مقاومت را معنا کرد تا به هدف اصلی آن دست یابیم.
واژه اقتصاد
در لغت به معنای اعتدال و میانه روی است. فیروزآبادی می گود «القَصد، استقامه الطریق… و ضد الافراط کالقتصاد، قصد یعنی مستقیم و هموار بودن را…. و ضد افراط». در قرآن و روایات هم به این معنی به کار رفته است.
«وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ ،در راه‏رفتن خود ميانه‏رو باش ».
«وَعَلَى اللّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ …..، وَعَلَى اللّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ ».
«فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ …… پس برخى از آنان بر خود ستمكارند و برخى از ايشان ميانه‏رو »
حضرت علی(علیه السّلام)فرمود: (لَن َهلکَ مِن اقتصدَ، هر کس میانه روی کرد، هرگز هلاک نشد.)مثل این تعبیر زیاد است.
و در اصطلاح اقتصاد دانان، دارای تعریف های مختلفی است. بعضی اقتصاد را «علم ثروت» می نامیدند. بعضی آن را«علم رفاه» تفسیر کردند. بعضی اقتصاد را «علم ثروت و انسان» دانستند… به هر حال تعریف اقتصاد به اندازه ای متنوع شد که اقتصاد دانان ترجیح دادند در برابر آن سکوت کنند و برخی آن را کاری بیهوده قلمداد نمایند.
شاید به جهت اینکه دیدند همه اینها از قبیل (شرح الاسلام) شهید آیت الله صدر می گوید: «علم اقتصاد عبارت از علمی است که حیات اقتصادی و پدیده ها و جلوه های آن را تفسیر کرده، ارتباط آن پدیده ها و جلوه ها را با اسباب و عوامل کلی ای که بر آن حاکم است بیان می دارد.» پس وقتی سخن از «اقتصاد اسلامی» به میان می آید. مقصود سیستم اقتصادی است که در این سیستم، روشی که اسلام در تنظیم حیات اقتصادی دارد، مجسم می گردد.
اکنون با این توضیحات راجع به واژه اقتصاد باید متوجه شویم که «اقتصاد مقاومتی» باید منطبق بر اقتصاد اسلامی باشد یعنی «سیستم اقتصاد اسلامی که در بازدهی«مقاومتی» نیز جوابگو باشد حال به بررسی این واژه – مقاومت- می پردازیم.
واژه«مقاومت»: اشاره دارد به «جایگاه مال از دیدگاه اسلام» در فرهنگ اسلام مال وسیله ای است که معیار ارزشمندی آن بستگی دارد به نوع استفاده ای که از آن می شود. خاصیت و کارایی مال، مقاومت بخشیدن به تلاش ها و حرکت های انسان و پیش بردن او به سوی مقاصد برتر و قدرت دادن به او برای اهداف عالی تر است. این چیزی است که قرآن با صراحت به ان توجه داده است.
و مترجمان وحی هم آن را تفسیر و تشریح کرده اند.
بنابراین، در صورتی که از مال برایِ قوام و برپایی جامعه و اصلاح مشکلات دی و ایجاد قدرت و حرکت و رشد، استفاده شود، - از مال استفاده صحیح شده- لیکن اگر استفاده مال در جهت «ضد قوام و برپایی و قدرت و حرکت در رشد جامعه» باشد، آن گونه استفاده از مال، از نظر اسلام باطل و غلط است!
اکنون وقت آن رسیده که با توجه به توضیحات آمده بررسی کنیم جهت ضد قوام که ما را به بیراهه می کشاند و باعث آن می شود که جلوی پیشرفت جامعه اسلامی را بگیرد چیست تا بتوانیم طبق قاعده(تُعرَفُ الاشیاءُ بِاَضدادِها)، نقطه مقابل آن را که خواسته ما است شناسایی کنیم.
در نقطه مقابل واژه«قوام» واژه «مکاثره» یعنی تکاثر و انباشتن، قرار دارد.
امام هفتم حضرت کاظم(علیه السّلام) در ضمن بیان لشکریان عقل و جهل می فرماید: از لشکریان عقل«قوام» و ضّد آن «مکاثره» از لشکریان جهل است.
بنابراین، استفاده از مال به گونه ای که عامل قوام و برپایی و حرکت و رشد جامعه باشد، آن روش عاقلانه و خردمندانه و مورد تایید اسلام است. و بدین گونه روشن می گردد که «اقتصاد مقاومتی» یعنی مدیریت مسائل اقتصاد جامعه آن گونه که اسلام مقرر داشته، و مدیریت کردن اقتصاد به شکل اسلامی، همان اقتصاد مقاومتی است، لیکن اگر استفاده از مال به گونه انباشتن و اندوختن باشد، که قطعاً عامل سقوط و تنزل جامعه نیز می گردد، آن روش جاهلانه و غیر خردمندانه و از دیدگاه اسلام مردود است.

اقتصاد مقاومتی یکی از مهم ترین جهت گیری مال کلان جمهوری اسلامی ایران است که برای سال های گذشته و آینده کشور برنامه ریزی شده است و در این مورد بررسی هایی نیز صورت گرفته است ولی با توجه به تاکید رهبر فرزانه کشور عزیزمان که چند سالی است که به این موضوع مهم اشاره می کنند و دغدغه فکری ایشان و مسئولین است باید این مهم بیشتر مورد توجه قرار گیرد برای همین اولین جایی که نیاز به تغییر دارد ابتدا در خانواده است که خانواده ای که شکل اسلامی بنا نهاده شده باشد. باید اقتصاد مقاومتی را نیز در چهارچوب خود قرار دهد تا بتوان بعد از خانواده به جامعه نیز به شکل اسلامی و با هدف اقتصاد مقاومتی دست پیدا کنیم.
با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران در طول حیات خود با خطرات و چالش هایی اساسی روبرو بوده و هست همیشه راه حل مناسبی برای رفع این تنگنا ها باید حرکت اساسی و تاثیر پذیر را پیش روی خود قرار داد. در اوایل پیروزی انقلاب به نحوی و همچنین در جنگ تحمیلی به شیوه ای دیگر و همانطور که می دانیم بعد از جنگ نیز کشور با مشکلاتی دیگر روبرو بوده است.
به همین دلیل در سال های اخیر به عنوان یک نظریه مبنای جمع بندی شده و در سال 1393 در قالب سیاست های کلی ابلاغ گردیده و تا اکنون جامعه برای دستیابی به آن تلاش هایی انجام داده است ولی باز هم نیاز به تلاش های مستمر هست.
رهبر معظم انقلاب در طول سال های گذشته با درک شرایط خاص ملی و بین المللی کشورمان، راهبرد هایی را در چارچوب نامگذاری سال ها طراحی کردند که به طور قطع نقشه راهی برای حرکت مسئولان نظام در یک مسیر مطمئن برای دست یابی به اهداف کلان نظام علاجی برای بردن رفت از چالش هایی بوده که کشور به آن ها گرفتار شده است.