طلبه نایینی

بررسی دید گاه اهل سنت وشیعه در رابطه با کیفیت خواندن نماز

مقدمه:

نماز یکی  از عبادت‌های مسلمانان است .احاديث متعددي براي برپا داشتن اين فريضه الهي تأكيد بسياري شده است. چنانچه پيامبر اكرم صلي الله عليه و سلم فرموده است: «نماز ستون دين است هر كس اين ستون را برپا دارد همانا دين را بر پا داشته و هر كس آنرا ترک نمايد همانا دين را از بين برده است». بنابراين لازم است کیفیت برپا داشتن  این فریضه مهم ر ا از نظر اسلام دانسته وبررسی کنیم چه تفاوتی بین مسلمانان در این رابطه وجود دارد به طور کلی در کیفیت اصل نماز بین مسلمانان جای هیچ شک وشبهه ای باقی نمی ماند ولی در کیفیت اجرای آن تفاوتهایی است ، بسیارى از اختلافات فقهى شیعه و سنی،‌ ریشه در تفاوت دیدگاه ها در اصول و مبانى استنباط دارد، مثلا‍ً اهل سنت افزون بر قرآن و سنت پیامبر(ص) به سنت صحابه و گاهى به سنت تابعین ارزش مى دهند،‌ ولى شیعه افزون بر قرآن و سنت پیامبر (ص)، به سنت اهل بیت پیامبر(ص) بها مى دهند و سنت صحابه را اگر مستند به سنّت پیامبر نباشد، به عنوان منبع شرعى نمى پذیرند،لذااین  تفاوت ها کیفیت به جا آوردن   نمازبه دو دسته طبقه بندی  میشود که به  صورت مختصر به آن میپردازیم:1-قبل از شروع  نماز که شامل گفتن اذان واقامه میشود که مقدمه ورود به این فریضه الهی است که در زمان به جا آوردن آن بین شیعه وسنی اختلاف مختصری وجود دارد . 2-حین نماز: وقتی انسان در مقابل معبود خود می ایستد باید مسائل واحکامی را رعایت کند که از جمله طریقه ایستادن وحرکات در نماز واذکار که درحین نماز مبتلی به انسان برای صحبت با پرورگارش نیاز است که در برخی از این احکام بین شیعه وسنی اختلاف است .

1-تفاوتهای شیعه وسنی قبل از شروع نماز :اذان و اقامه:از نظر اهل‌سنت, اذان گفتن برای نماز صبح, پیش از رسیدن وقت آن, یعنی پیش از طلوع‌فجر مستحب است,. بنابراین برای نماز صبح دوبار اذان و یک‌بار اقامه گفته می‌شوددر مقابل از نظر فقهای شیعه, اذان باید پس از داخل شدن وقت گفته شودو در ضمن در برخی از اذکار نیز با یکدیگر تفاوت دارند.

 2- تفاوتهای شیعه وسنی در حین نماز:1. خواندن بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم در نماز: از نظر شیعه, بسم‌الله جزئی از سوره است و باید خوانده شود و مستحب است که حتی در نمازهایی که آهسته خوانده  می شود, بسم‌الله در نماز  بلند خوانده شود و این یکی از شعائر شیعه است.ولی بسیاری از اهل‌سنت, بسم‌الله را جزء سوره نمی‌دانند, وتفاوت دیگر آن است که شیعیان سوره ای که بعد از حمد انتخاب میکنند مخیر هستند ولی باید به طور کامل تا انتها خوانده شود ولی اهل سنت گاهی سوره هایی را انتخاب کرده که در نیمه رها وحتی برخی از سوره های سجده دار را در نماز میخوانند.2-محل سجده:يكي ديگر از مسائلي كه تفاوت رفتار شيعيان با اهل سنت در آن بسيار بارز است، مسأله سجود در نماز است، شيعيان ملتزم هستند كه جز بر زمين (اعم از خاك و سنگ) و چيزهاي غير خوراكي كه از زمين مي‌رويد سجده نكنند و سجده برخاك از همه بهتر است..گرچه مذاهب اهل سنت سجده بر فرش را جايز مي‌دانند ولي به اتفاق همه مذاهب اسلامي سجده بر خاك و سنگ جايز است. و مي‌توان گفت كه اختلاف شيعه و سني در مورد محل سجده اين است كه اهل سنت توسعه بيشتري قايل هستند.بنا بر اين طبق مباني فقهي اهل سنت سجده بر مهر نه تنها اشكال ندارد، بلكه رجحان نيز دارد ولكن آن‌ها عملاً بر مهر سجده نمي‌كنند.3. عبور از مقابل نمازگزار:از نظر اهل‌سنت عبور کردن از مقابل نمازگزار حرام است, حتی در بعضی از کتاب‌های حدیثی آنان آمده است که نمازگزار باید مانع عبور عابر از مقابل خود باشد, اگرچه این کار به درگیری بکشد, و کسی که از مقابل نمازگزار عبور می‌کند شیطان است در مقابل .از نظر شیعه عبور از مقابل نمازگزار حرام نیست ولی مستحب است که نمازگزار حایلی مانند عصا یا تسبیح یا چوب یا ریسمان قرار دهد تا میان او و کسانی که از مقابل او عبور می‌کنند قرار گیرد, و این از باب احترام به نماز و رمز انقطاع از مردم به سوی خداست

.4. گفتن آمین پس از قرائت نماز:از نظر فقهای اهل سنت برای امام جماعت و مامومین مستحب است که در نمازهایی که بلند خوانده می‌شود پس از تمام سوره حمد, همگی آمین بگویند.از نظر فقه شیعه گفتن آمین پس از حمد جایز نیست و موجب باطل شدن نماز می‌شود و در روایات متعددی از ائمه معصومین (ع) گفتن آمین پس از سوره حمد منع شده است.5. خواندن نماز به صورت دست‌بسته:اهل سنت در قیام نماز دست راست خود را روی دست‌چپ می‌گذاردند و هر دو دست را روی ناف یا بالای آن قرار می‌دهند,. البته این نکته هم قابل ذکر است که  در مساله تکتّف (دست بسته نماز خواندن) حتی بین اهل سنت هم اتفاق نظر نیست .  بعضی از علمای اهل سنت این کار را در نمازهای واجب، مکروه نیز می دانند.6. قنوت:از نظر فقه شیعه, قنوت, در رکعت دوم تمام نمازها, مستحب است ولی اهل سنت معتقدند که قنوت در نماز در مواقعی مستحب است که بلا و مصیبتی برآنان وارد شود ، قنوت بخوانند و برای رفع آن بلا از مسلمانان, دعا کنند. آنها این قنوت را القنوت‌عندالنازعه می‌نامند و در غیر این صورت قنوت نمی‌خوانند.از نظر شیعه قنوت واجب نیست, بنابراین ترک آن اگرچه از روی عمد باشد اشکالی در نماز ایجاد نمی‌کند.7. برگرداندن صورت به چپ و راست در حال خواندن سلام:شافعی‌ها و حنفی‌ها و حنبلی‌ها عقیده دارند که مستحب است نمازگزار در حال خواندن سلام نماز, در سلام اول صورت خود را به طرف راست و در سلام دوم به طرف چپ برگرداند, آن هم به اندازه‌ای که از پشت‌سر صورت او دیده شود. مالکی‌ها نیز این کار را مستحب می‌دانند, ولی آن را به سلام آخر اختصاص داده‌اند.از نظر شیعه نمازگزار هنگام سلام نماز نباید صورتش از قبله منحرف شود.

نتیجه گیری

بنابراین میتوان اینگونه برداشت کرد که شیعه واهل سنت در به جا آوردن این فریضه  هیچ اختلافی ندارند وهر دو گروه برپا داشتن نمازرایکی از واجبات مهم واساسی دین می دانند که تاکید وسفارش زیادی نیز شده است ولذا اختلاف شیعه و اهل سنت در کیفیت به جا آوردن نماز  به اختلاف در مبانی استنباط احکام دینی بر می گردد. هر یک از مذاهب فقهى اسلامى براى استنباط احکام دین، از یکسرى اصول و مبانى بهره می گیرند.بنا براین میتوان اینگونه برداشت که با وجود تفاوتهایی در کیفیت نماز خواندن بین شیعه وسنی وجود دارد با این حال که شیعه و سنی در طول تاریخ به این مهم اذعان داشته اند ،همواره بر اساس آن زندگی همراه با صلح و محبت و برادری با برادران مسلمان خود داشته اند ..اولاً: اختلاف بین شیعه و سنی در نماز تنها در جزئیات است والا در کلیات با هم مشترکند.ثانیاً: ریشه اساسی اختلاف آن است که اهل تسنن به سیره خلفا روی آورده، و حتی اجتهادات آنان در برابر نصوص دینی را حجت می‏دانند، لذا حتی در مواردی که سیره خلفا برخلاف ظاهر قرآن یا سنّت پیامبر(ص) باشد، به آن عمل می‏کنند.ثالثا:اهل سنت در این زمینه از فقیهانی غیراز اهل بیت(ع) نیز تبعیت می‏کنند. ولی شیعیان در فقه و نیز اصول اعتقادی خود پیرو مکتب اهل بیت(ع) می‏باشند همین امر موجب آن گردیده که تفاوت‏های عملی نیز در احکام بروز نماید.گفتنی است که پس از پیامبر اکرم‏(ص) افراد زیادی به عنوان صحابه و یا تابعین، از آن حضرت نقل حدیث می‏کردند. این نقل‏ها سرآغاز شکل گیری فقه و مکاتب فقهی بوده است.